21 lipca przypada 100 rocznica ¶mierci jednego z bohaterów polskiego ruchu rewolucyjnego, Stefana Okrzei. Postaci niewygodnej dla wspó³czesnych dy¿urnych historyków oraz prawicy i dlatego w du¿ym stopniu zapomnianej.
Rok 1905 by³ prze³omowy dla polskiego ruchu robotniczego. Na terenach znajduj±cych siê wówczas pod zaborem rosyjskim szerokim echem odbi³y siê wydarzenia tak zwanej "Krwawej niedzieli" w Petersburgu. 22 stycznia rosyjscy robotnicy chcieli z³o¿yæ carowi Miko³ajowi II petycjê, domagaj±c siê poprawy warunków pracy i ludzkiego traktowania. Pomimo pokojowego charakteru demonstracji wojsko otworzy³o ogieñ do t³umów, w wyniku czego zginê³o kilka tysiêcy osób.
Na wie¶æ o tych wydarzeniach dosz³o do demonstracji oraz strajków w Warszawie i £odzi. Zaktywizowa³y siê organizacje anarchistyczne i socjalistyczne, d±¿±ce do obalenia caratu rewolucji spo³ecznej. Obok walki strajkowej, przyjmuj±cej niejednokrotnie bardzo radykalny charakter, czê¶æ grup zdecydowa³a siê równie¿ na prowadzenie akcji zbrojnych przeciwko zaborcy. T± metodê preferowali anarchi¶ci oraz czê¶æ dzia³aczy Polskiej Partii Socjalistycznej. Kierownictwo PPS, po kolejnych masakrach pokojowych demonstracji, zadecydowa³o o powo³aniu Organizacji Bojowej. Mia³a ona zarówno chroniæ wiece robotnicze, jak i zbrojnie odpowiadaæ na terror carskich urzêdników, wojska czy policji.
Organizacja Bojowa by³a struktur± ¶ci¶le zakonspirowan±. Jej cz³onkowie wycofywali siê z dzia³alno¶ci agitacyjnej, a nawet zwyk³ego ¿ycia prywatnego. Przechodzili jednocze¶nie na utrzymanie partii, aby mogli po¶wiêciæ siê jedynie walce. Zmieniali nazwiska i zamieszkiwali w domach wynajêtych przez partiê. OB PPS Opiera³a siê na niewielkich grupach, z³o¿onych z kilku bojowców, zorganizowanych w ten sposób, aby znaæ tylko swoich wspó³pracowników. W przypadku dekonspiracji nie mogli wiêc wydaæ ca³ej organizacji.
W sk³ad pierwszego trzyosobowego oddzia³u wszed³ Stefan Okrzeja. Ten m³ody warszawski robotnik wychowywa³ siê w dzielnicy biedoty na Pradze. Zaraz po skoñczeniu szko³y miejskiej musia³ podj±æ pracê zarobkow±. Zatrudni³ siê w jednej z warszawskich fabryk. Tam te¿ zetkn±³ siê z agitacj± socjalistyczn±. W roku 1904 wst±pi³ do Polskiej Partii Socjalistycznej, a w rok pó¼niej do Organizacji Bojowej.
Zadaniem jego oddzia³u OB PPS by³o wykonanie wyroków ¶mierci na oberpolicmajstra warszawskiego Nolkena, genera³a Nowosilcowa i kilku policjantów, którzy wykazali siê najwiêksz± brutalno¶ci± wobec ludzi zatrzymywanych podczas demonstracji. W czasie pierwszej akcji ciê¿ko raniono jednego z przeznaczonych do zlikwidowania stójkowych, zamach na Nowosilcowa nie odby³ siê jednak, gdy¿ ten obawia³ siê wyj¶æ ze swojej rezydencji na miasto. Wobec takiego obrotu wypadków oddzia³ Okrzei mia³ skupiæ siê na zamachu bombowym na Nolkena. Czekaj±c na nadarzaj±c± siê okazjê bojowcy dokonali kilku udanych ataków na rosyjskie patrole. W najwiêkszym z nich w wyniku wybuchu zginê³o trzech ¿o³nierzy.
Wówczas to dzia³acze PPS, którzy prowadzili obserwacjê Nolkena zauwa¿yli ¿e pojawia siê on w miejscu ataków, aby nadzorowaæ zbieranie dowodów. Postanowiono przeprowadziæ atak który ma go zwabiæ w wyznaczone miejsce. Tam bojowcy mieli wykonaæ wyrok, rzucaj±c kolejn± bombê. Do akcji zosta³ wytypowany miêdzy innymi Stefan Okrzeja. 27 marca 1905 roku wkroczy³ on na jeden z posterunków policji, gdzie zdetonowa³ ³adunek wybuchowy. W wyniku tego rannych zosta³o kilku policjantów i sam Okrzeja, który ostrzeliwuj±c siê zacz±³ siê wycofywaæ. Zanim zosta³ zatrzymany zastrzeli³ jeszcze jednego ¿andarma.
Gdy oberpolicmajster jecha³ aby obejrzeæ miejsce starcia, sam zosta³ zaatakowany i ciê¿ko raniony przez drug± grupê bojowców. Kierownictwo PPS w wydanej z tej okazji odezwie stwierdzi³o "pierwszy krok zrobiony, sprawiedliwo¶ci sta³o siê zado¶æ." Doda³o tak¿e ¿e zachowanie Stefana Okrzei powinno byæ przyk³adem dla robotników.
Zamach rozw¶cieczy³ w³adze zaborcze. Genera³ gubernator Warszawy poleci³ s±dziæ schwytanego bojowca przed s±dem wojskowym. Jego pierwsze posiedzenie odby³o siê 22 czerwca 1905 roku. Tego samego dnia mia³y miejsce krwawe walki ³ódzkich i warszawskich robotników z wojskiem oraz policj±. Podczas warszawskich demonstracji wznoszono okrzyki na cze¶æ Stefana Okrzei. Oddzia³ bojowców w odwecie za proces zaatakowa³ natomiast patrol ¿andarmów i zabi³ trzech z nich. Partie socjalistyczne wezwa³y do jednodniowego strajku powszechnego. Wiêkszo¶æ warszawskich fabryk przerwa³a 22 czerwca pracê.
Przez ca³y czas rozprawy silne oddzia³y wojska pilnowa³y s±du i jego okolic, wzmocniono tak¿e garnizon miasta, obawiaj±c siê dalszych wyst±pieñ rewolucyjnych. Akt oskar¿enia zarzuca³ zamachowcowi, ¿e nale¿a³ do tajnego stowarzyszenia i zamierza³ obaliæ drog± gwa³tu panuj±cy porz±dek. Drugi zarzut dotyczy³ zamachu na posterunek policji. Okrzeja pocz±tkowo nie chcia³ siê nawet broniæ, twierdz±c ¿e wyrok jest i tak z góry ustalony, a jego rodziny nie staæ na adwokata. W wyst±pieniu stwierdzi³ ¿e jego czyn mia³ charakter polityczny, a nie bandycki i tak powinien byæ traktowany.
S±d bardzo szybko podj±³ decyzjê. Ju¿ 23 czerwca skaza³ Okrzejê na ¶mieræ. Jako ¿e oskar¿ony by³ jednak niepe³noletni, sêdziowie zwrócili siê do genera³ gubernatora o zamianê wyroku na 20 lat ciê¿kich robót. Okrzeja nie zgodzi³ siê jednak wystosowaæ pro¶by o z³agodzenie wyroku. Stwierdzi³ ¿e zas³u¿y³ sobie na bohatersk± ¶mieræ.
21 lipca Okrzeja zosta³ powieszony na stokach Cytadeli Warszawskiej. Wed³ug ¶wiadków do samego koñca zachowa³ spokój. Zgin±³ krzycz±c "niech ¿yje socjalizm!". Rocznica jego ¶mierci by³a co roku upamiêtniana przez dzia³aczy PPS. Sta³ siê on g³ównym mêczennikiem sprawy rewolucji spo³ecznej. Dzisiaj jest postaci± niewygodn± dla elit. Zgin±³ za socjalizm. Walczy³ o poprawê sytuacji zwyk³ych ludzi w momencie gdy Narodowa Demokracja, do której tak chêtnie odwo³uje siê wspó³czesna prawica oraz kler katolicki, paktowali z zaborc±, nie chc±c nawet s³yszeæ o postulatach spo³ecznych. 100 lat po ¶mierci Stefana Okrzei ulice jego imienia s± sol± w oku prawicowców, pró¿no te¿ szukaæ w g³ównych mediach informacji o tej historycznej postaci.
Tak bojowców czeka³ taki los albo szubienica lub kula Ochrany,albo skrytobójcza kula zwolenników Dmowskiego
o co Ci chodzi, gdy¿ nie ma to r±k i nóg.
Powered by Invision Power Board
© Invision Power Services
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczac Ci coraz lepsze uslugi. By moc to robic prosimy, abys wyrazil zgode na dopasowanie tresci marketingowych do Twoich zachowan w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam czesciowo finansowac rozwoj swiadczonych uslug.
Pamietaj, ze dbamy o Twoja prywatnosc. Nie zwiekszamy zakresu naszych uprawnien bez Twojej zgody. Zadbamy rowniez o bezpieczenstwo Twoich danych. Wyrazona zgode mozesz cofnac w kazdej chwili.